Shugaban kasar Iran Massoud Pezeshkian da takwaransa na Masar Abdel Fattah al-Sisi sun bayyana fatansu na ganin cewa, za a aiwatar da matakai na baya-bayan nan da kasashen biyu na maido da alakar kasashen biyu.
Shugabannin kasashen biyu sun gana a ranar Alhamis a gefen taron shugabannin kungiyar hadin kan tattalin arziki na D-8 karo na 11 a birnin Alkahira na kasar Masar, inda suka yi nazari kan matakan da suka dauka na maido da alakar kasashen biyu.
Mr. Pezeshkian ya jaddada wajibcin inganta hadin gwiwa a fannin tattalin arziki da kuma ci gaba da tattaunawa tsakanin Tehran da Alkahira, wadanda ba su da alaka ta diflomasiya sama da shekaru arba’in.
A yayin ganawar, shugabannin biyu sun kuma tattauna batutuwan da suka shafi yankin; inda Pezeshkian ya jaddada mahimmancin karfafa hadin gwiwa tsakanin kasashen musulmi bisa tsarin kungiyoyin shiyya-shiyya da na kasa da kasa kamar D-8 da kungiyar hadin kan kasashen musulmi (OIC).
Ya kuma bayyana hadin kai a matsayin abu “mafi mahimmancin da al’ummar musulmi ke bukata.
Ya kara da cewa: “Ya kamata dukkan kasashen musulmi su yi kokarin fadada hulda da tattaunawa a tsakaninsu da kuma shawo kan sabanin da ake da su, domin wadanan bambance-bambancen a cewarsa su ne tushen tsoma bakin kasashen waje.”
A nasa bangaren, Al-Sisi ya ce yankin yammacin Asiya na fuskantar babbar barazana, musamman halin da ake ciki a Gaza, Lebanon da Syria.
Ya bayyana sabon harin da Isra’ila ta kai wa Syria a matsayin wanda ba a taba ganin irinsa ba, yana mai bayyana goyon bayan kasarsa ga kafa gwamnatin hadaka a Syria.
Bayan da kungiyoyin da ke dauke da makamai karkashin jagorancin Hayat Tahrir al-Sham (HTC) suka mamaye babban birnin kasar Siriya, lamarin da ya kai ga kifar da gwamnatin Bashar al-Assad a farkon wannan wata, Isra’ila ta gaggauta tare da kwace yankin da ke raba tuddan Golan da Isra’ila ta mamaye. daga yankin Siriya.
Sojojin Isra’ila sun kutsa sosai cikin kasar Syria, inda jiragen yakin gwamnatin kasar suka kai hare-hare ta sama kan kasar.
A ranar Alhamis, mashawarcin shugaba Pezeshkian kan harkokin siyasa Mehdi Sanai ya bayyana cewa, an yi tattaunawa mai kyau tsakanin shugabannin kasashen Iran da Masar, inda ya kara da cewa, an fara tattaunawa a siyasance da kuma matakan da suka dace a tsakanin kasashen biyu.
“Akwai bukatar kasashen biyu su sabunta alakarsu, kuma muna fatan da matakan da aka dauka da kuma wadanda za a dauka nan gaba, za mu kai ga sake bude ofisoshin jakadancin a nan gaba.” , in ji.
Kasashen Iran da Masar, wadanda kasashen musulmi ne, ba su da huldar jakadanci bayan da dangantakarsu ta yi tsami tun bayan juyin juya halin Musulunci na shekarar 1979.
Sabani ya kunno kai ne tsakaninsu bayan da Masar ta dauki matakin ba da mafaka ga hambararren shugaban Iran Mohammad Reza Pahlavi da kuma amincewa da Isra’ila ta hanyar yarjejeniyar Camp David a shekara ta 1978.
Sai dai alakar ta fara gyaruwa bayan hambarar da mulkin kama-karya na Masar Hosni Mubarak a lokacin juyin juya halin Larabawa na shekara ta 2011.
Yunkurin maido da dangantakar diflomasiyya gaba daya ya samu karbuwa a karkashin tsohon shugaban kasar Iran Ebrahim Raisi.
A watan Nuwamban shekarar 2023, Raisi da shugaban Masar Sisi sun gana a gefen taron kasashen Larabawa da Musulunci a birnin Riyadh, wanda ya zama ganawa ta farko tsakanin shugabannin kasashen biyu fiye da shekaru goma.
“Iran da Masar ba su da dangantaka ta siyasa fiye da shekaru arba’in, amma an kulla kyakkyawar mu’amala a cikin shekarar da ta gabata.
An cimma matsaya tsakanin jami’an kasashen biyu a watan Nuwamba, yayin da kuma aka fara tattaunawa ta siyasa da matakan da suka dace,” in ji shi.
Mahdi Sanaï ya kara da cewa: “Akwai bukatar kasashen biyu su dawo da huldar da ke tsakaninsu, kuma muna fatan da matakan da ake dauka za mu shaida sake bude ofisoshin jakadanci a nan gaba.”
Dangane da D-8, mai baiwa shugaban kasar Iran shawara kan harkokin siyasa ya ce kusan musulmi biliyan 1.2 ne a duniya ke rayuwa a cikin kasashe mambobin D-8, wanda ke wakiltar kashi 60 cikin 100 na al’ummar musulmin duniya.
Yayin da yake jaddada cewa D-8 kungiya ce ta tattalin arziki da ke da ka’idojinta, Sana’i ya ce babban burin kungiyar shi ne karfafa tattalin arziki, masana’antu da kuma fannin fasaha, tare da karfafa da bunkasa hadin gwiwa a wadannan fannoni a tsakanin kasashen musulmi.
Sanai ya ce, yawan cinikin da ake samu a tsakanin kasashen D-8 na shekara yana tsakanin dala biliyan 125 zuwa dala biliyan 130, kuma ana sa ran zai kai kusan dala biliyan 500 nan da shekarar 2030.
Kungiyar Hadin gwiwar Tattalin Arziki ta D-8 kungiya ce ta hadin gwiwa da aka kafa a shekarar 1997 wacce ta hada kasashen Bangladesh, Masar, Indonesia, Iran, Malaysia, Najeriya, Pakistan da Turkiyya.
Pezeshkian ga Erdogan: Dole ne a kiyaye mutuncin yankin Siriya
Har ila yau, a ranar Alhamis, Pezeshkian ya gana da takwaransa na Turkiyya Recep Tayyip Erdogan inda ya jaddada bukatar tabbatar da yancin Siriya.
Pezeshkian ya ce, “Duk wani ci gaba a kasar Siriya dole ne ya kiyaye ‘yancin yankunan kasar, kuma ko kadan cin zarafi a kan iyakokin Siriya ba abu ne da za a amince da shi ba.”
Daga nan sai shugaban na Iran ya jaddada wajabcin kawo karshen hare-haren wuce gona da iri da Isra’ila ke yi a yammacin Asiya, yana mai kira ga dukkanin al’ummar musulmi da su yaki laifukan Isra’ila.
“Idan har aka samu hadin kai a tsakanin al’ummar musulmi, wannan gwamnati ba za ta yi gigin ta dauki irin wadannan matakan ba,” in ji Pezeshkian.
A nasa bangaren, Erdogan ya ce kiyaye yancin Siriya yana da muhimmanci ga Turkiyya. Ya kuma jaddada bukatar kawo karshen hare-haren da Isra’ila ke kaiwa Syria. Ya bayyana fatan ganin an dawo da kwanciyar hankali da tsaro a kasar cikin gaggawa.
Shugaban na Turkiyya ya kuma goyi bayan yarjejeniyar tsagaita bude wuta da aka kafa a Lebanon tare da yin kira da a samar da zaman lafiya a Gaza.
Shugabannin kasashen biyu sun kuma amince da gaggauta aiwatar da yarjejeniyar kasuwanci tsakanin kasashen biyu.
Pezeshkian ya kum ayi kira da a samar da haɗin kai tsakanin ƙasashen musulmi
A wata ganawa ta daban a birnin Alkahira a wannan rana, shugaban na Iran ya tattauna da firaministan Pakistan Muhammad Shehbaz Sharif.
Da yake jaddada mahimmancin karfafa dangantakar tattalin arziki tsakanin kasashen musulmi, Pezeshkian ya ba da shawarar kaddamar da kudin bai daya.
A nasa bangare Firayim Ministan Pakistan ya bayyana goyon bayansa ga ra’ayin samar da kudin bai daya da kuma amfani da karfin kasuwannin hadaka tsakanin kasashen musulmi.
Har ila yau Shehbaz Sharif ya jaddada muhimmancin bunkasa hadin gwiwa tsakanin kasashen musulmi domin tinkarar barazanar bai daya, yana mai yin Allah wadai da laifuffukan da Isra’ila ke yi a zirin Gaza, Lebanon da Syria, da kuma keta hurumin kasar Iran.
A yayin ganawar tasu, Pezeshkian ya tabbatar da cewa, dangantakar da ke tsakanin Iran da Pakistan abu ne na sada zumunci da ‘yan uwantaka, tare da yin kira da a karfafa hadin gwiwarsu, yayin da Sharif ya jaddada dankon zumuncin dake tsakanin Tehran da Islamabad.